Rondom de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt het oude, maar zeer nutritioneel rijke gewas haver geteeld, waarvan lokale producten als brood, bier en taart of koek worden gemaakt. Haver en forten waren vroeger nauw met elkaar verbonden. Herstel van deze situatie zal leiden tot verbetering van lokale biodiversiteit, gezondheid en economie. UFF werkt mee in het consortium dat dit project heeft opgezet en zorgt voor aanjagen van ontwikkeling en om partijen bij elkaar te brengen.
Met dit project helpt UFF nieuwe lokale producten verbinden aan het verhaal van Nieuwe Hollandse Waterlinie, het verhogen biodiversiteit, bouwen aan Utrechtse voedsel cultuur – en de verbinding stad en platteland.
Visie samenwerkingsverband
De beoogde partners in het samenwerkingsverband (Universiteit Utrecht, hebben gezamenlijk de ambitie om haver te herintroduceren in Utrecht als landbouwgewas rondom de forten van de Hollandse Waterlinie. Hiermee wil het samenwerkingsverband haver terugbrengen in het dagelijkse dieet van – de Utrechtenaren. Dit door de eetcultuur te gaan verrijken en de Utrechtenaar beter te verbinden met lokale gewassen en producten. Hoofdrolspelers in dit verhaal worden naast de bakker, ook de boeren die de haver gaan telen. De consortiumpartners zullen gezamenlijk optrekken om het project te realiseren. Doel is om de consument – boer en bakker – sterker met elkaar te verbinden. En op langere termijn een zichzelf in stand houdend systeem keten te ontwikkelen.
Dit keten project sluit naadloos aan bij de samenwerkingsagenda op landbouw van de Provincie Utrecht. De volgende agenda punten van de Provincie zijn in het project verankerd:
Achtergrond
Veel Nederlanders zijn er al mee bekend: de historische forten die tussen 1815 en 1940 deel uitmaakten van de ooit onneembare vesting ‘de Nieuwe Hollandse Waterlinie’. De forten waren strategisch slim gepositioneerd om de vijand buiten te houden als dat nodig was. Men vertrouwde op de forten en anno 2018 zijn ze nog steeds in beeld, maar nu als herinneringen aan tijden waarin Nederland ook nog echt óp het land werd verdedigd en als plekken in ontwikkeling waar gewerkt, ontspannen en geleerd wordt. Opnieuw maken de forten zich sterk. Zij zijn de verbindende factor tussen stad en platteland.
Binnen de concepten ‘traditie’ (Hollandse Waterlinie met omgevende landbouwgebieden) en ‘korte ketens’ past het gewas Haver met zijn uitstekende agronomische en nutritionele kwaliteiten. Haver en forten waren vroeger nauw met elkaar verbonden. Herstel van deze situatie zal leiden tot verbetering van lokale biodiversiteit, gezondheid en economie. Dit is het doel van het project.
Korte beschrijving project
Haver (vergeten gewas!)
Haver is een graansoort, die 5.000 jaar geleden door de vroege landbouwers in NW-Europa (inclusief het Nederlands gebied) gedomesticeerd is: haver is ONS gewas en is sinds die tijd steeds grootschalig geteeld. Haver was een onkruid uit Zuidoost-Europa en Zuidwest-Azië, maar bleek zeer goed te groeien in ons kille en vochtige klimaat. Haver was met een teeltoppervlak van ruim 150 duizend hectaren een belangrijk en groot voedingsgewas tot voor dier en mens in Nederland tot in de jaren zestig van de vorige eeuw toen het door mechanisatie in de landbouw (een tractor i.p.v. een paard) en de concurrentie met broodtarwe en mais uit de Nederlandse landbouw verdrongen werd. In Nederland wordt nu nog ongeveer 1447 hectare (2018) haver per jaar verbouwd met een opbrengst van 6100 kg per ha. Vroeger werd er naast de witte ook gele en zwarte haver geteeld. De teelt van haver in Nederland vindt voornamelijk plaats op zand- en dalgronden maar het gedijt ook uitstekend op kleigrond. Haver kan vanaf half februari tot de tweede week van april gezaaid worden. De oogst op zandgrond valt vanaf 20 juli tot 20 augustus en op kleigrond vanaf begin augustus tot 25 augustus. Haver heeft veel positieve effecten op de bodem. Dit door diepe worteling, doden van aaltjes, en past uitstekend in diverse teeltrotatie systemen. Haver heeft met de bèta glucanen (specifieke oplosbare voedingsvezels) een aangetoond positieve effect op de gezondheid door het verkleinen van de kans op de ontwikkeling van diverse chronische ziekten (o.a. hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas, immuun-gerelateerde ziekten, en diverse soorten kanker). Daarnaast bevat het vitaminen en mineralen en specifieke antioxidanten (avenanthramides) met bijzondere gezondheidsbevorderende eigenschappen. Haver is glutenvrij.
Haver: Oeroud gewas met gouden toekomst. (Bron: WUR) https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Projecten/Haver/Geschiedenis.htm
“De bijzondere kwaliteiten van haver voor mens, dier en in de landbouw komen steeds meer en nadrukkelijker naar voren. Daardoor zien we nu wereldwijd de interesse in haver weer langzaam terugkeren. “De Nederlandse Haverketen” wil een wezenlijke bijdrage leveren aan deze terugkeer van haver, en daarmee aan de verbetering van de gezondheid van mens en dier en aan de kwaliteit van de landbouw”.
Pilot
We starten met de ontwikkeling van drie haverproducten: havertaart, haverbrood en haverbier. Een mooie combi van ‘dagelijks’ en ‘genieten’. Bakkerij De Veldkeuken is ontwikkelaar van de recepturen (ambitie: biologisch, volledig lokaal). Bij de bereiding van de producten zal ook onderzocht worden of combinaties mogelijk zijn met andere lokale producten (bijvoorbeeld in appeltaart en walnotenbrood). Naast de bakkerij producten zal ook een lokaal haverbier worden gebrouwen. AMPED is verantwoordelijk voor de opzet en uitvoer van de marktbenadering. AMPED zal de producten in de Utrechtse markt uitzetten op basis van vraagsturing. De bijzondere producten krijgen namen van de forten.
Utrecht Food Freedom
Utrecht Food Freedom (UFF) werkt nauw samen met lokale boerenbedrijven en producenten. Boeren en producenten bevinden zich veelal in de directe omgeving van de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en hebben al een zeer sterke relatie met dit landschap en de natuur. Met Utrecht Food Freedom wil Utrecht: “Het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie inzetten ter bevordering van een duurzame voedselcultuur in verstedelijkt gebied.” Utrecht Food Freedom brengt de burger weer in contact met de boer, de geschiedenis van het landschap en de leefomgeving.
UFF doet dit door het aanjagen van deze ontwikkeling en innovatie, en door partijen bij elkaar te brengen. En door erfgoed in de persoonlijke verhalen als uitgangspunt te nemen. De verhalen bevatten altijd een historische schets van de forten in de regio Utrecht, de boeren, de bereiding en recepturen, van de wetenschappers, van de molenaar en van klanten die haver omarmen.
Onderzoek
Binnen het project wordt een literatuuronderzoek uitgezet naar de effecten van haver op de bodemkwaliteit. Plan is om jaar 1 te starten met 1 hectare haver en jaar 2 uit te breiden met 0,5 hectare. Naast het literatuuronderzoek wordt jaar 1 een bodem analyses uitgevoerd om bewijslast te krijgen voor de gunstige effecten van haverteelt op de Utrechtse bodem rondom de forten. Tevens wordt via externe labs de gezondheidswaarde van haver, de geplette / gemalen haver en het haverbrood gemeten. Denk aan voedingswaarden, inclusief specifieke vezels (bèta-glucanen), vitaminen en mineralen en een specifiek antioxidant (avenanthramides).De van het haver gemaakte producten krijgen zo de bewijslast mee dat ze een positieve bijdrage leveren aan de lokale ecologie (biodiversiteit) en gezondheid van de mens.
Communicatie en disseminatie
Binnen de pilot is communicatie en disseminatie van de producten met hun verhaal cruciaal.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
© 2024 Utrecht Food Freedom
Contact
